'Cuộc chiến' đúng - sai về giá khẩu trang

Khi còn là một sinh viên, tôi từng làm rất nhiều việc khác nhau để kiếm tiền trang trải cho các chi phí học hành. Tôi cũng buôn bán đủ thứ, trong đó có kinh dinh hoa. Vào các dịp lễ, Tết, hay những khi có sự kiện lớn, các chương trình ca nhạc có các nghệ sĩ lớn, tôi thường đến các vựa hoa mua buôn về bán lại ngay tại cổng trường mình. Do số lượng người bán không nhiều so với nhu cầu của người mua nên tôi cũng như các bạn đứng bán xung quanh thường đẩy giá lên rất cao, có khi gấp nhiều lần giá mua vào, nhưng lần nào cũng hết veo. Những dịp như vậy, tôi đã thu được một khoản lợi nhuận kha khá phục vụ nhu cầu cuộc sống sinh viên.

Tuy vậy, khi có bồ, rồi lập gia đình, những dịp này, tôi lại trở nên người tiêu thụ. Khi ấy, tôi mới hiểu cảm giác của một người mua khi bằng lòng trả giá cao hơn nhiều lần bình thường. Tôi cũng hiểu cảm giác khi phải mua của mỗi người một giá, hay mỗi thời điểm một giá. Trong khi vợ tôi khôn xiết bức xúc, thì tôi chỉ cười trừ vì đã đứng ở cả hai phía trong dịch vụ này.

Michael Sandel là một giảng viên môn triết học và chính trị học tại Đại học Havard, Hoa kỳ. Trong cuốn "Phải, trái, đúng, sai", ông đã phân tích cảnh huống xảy ra vào mùa hè năm 2004, khi siêu bão Charley đã quét qua bờ biển Florida gây thiệt hại 11 tỷ USD và làm chết 22 người. Hàng hóa và nhân công quét dọn sau bão trở thành khan hiếm, giá cả bị đẩy lên chóng mặt. Một túi nước đá có giá tới 2 đôla, thậm chí có nơi bán tới 10 đôla; máy phát điện ngày thường bán với giá 250 USD cũng bị đẩy lên 2.000 USD... Báo chí Mỹ đã gọi những nhà kinh doanh này là "kên kên sau bão". Một số khác cho rằng "thật là sai lầm khi cố trục lợi trên khó khăn và thống khổ của người khác". Các tranh biện khác nhau về luân lý và ích lợi kinh tế nổ ra. Michael Sandel đã phân tách cả về ích kinh tế cũng như các giá trị đạo đức của việc tăng giá này.

Triết lý của ông hoàn toàn có thể dùng để phân tách các trục trặc xảy ra tại Việt Nam hiện giờ, mà việc bán khẩu trang với giá "cắt cổ" là một ví dụ tiêu biểu.

Mô hình cung cầu.

Trên mô hình cung cầu trình diễn trong điều kiện thông thường (chưa có dịch) đường cung S ₁ và đường cầu D ₁ cắt nhau tại điểm A. Các nhà buôn bán ra một lượng khẩu trang là Q ₁ với giá là P ₁ . Tuy nhiên dịch cúm do virus Corona xuất ngày nay Trung Quốc, nhu hố tiêu thụ khẩu trang tại nước này tăng cao, các tiểu thương thu lượm khẩu trang xuất sang thị trường Trung Quốc, đường cầu chuyển dịch đến D ₂ có giá là P­ ₂ và lượng khẩu trang bán ra Q ₂ .

Michael Sandel nức tiếng với những khóa học về công lý. Những buổi giảng của ông tại giảng đường Havard đã được phổ biến rộng rãi trên Youtube, được chú thích bằng tiếng Việt, lôi cuốn rất nhiều người xem. Nhà triết học đương đại này cũng có những buổi giảng tại các sân vận động, cuộn 14.000 khán giả tại Hàn Quốc. Ông được coi là một trong những nhân vật có ảnh hưởng lón nhất tại các nước Á Đông như Trung Quốc hay Hàn Quốc. Ông viết nhiều sách về các chủ đề này, trong đó có các tác phẩm đã được dịch ra tiếng Việt, in và tái bản nhiều lần.

Khi dịch cúm do virus Corona xuất hiện tại Việt Nam, đặc biệt là khi Chính phủ công bố dịch cũng như tuyên truyền các biện pháp phòng tránh truyền nhiễm là sử dụng khẩu trang và ngay vệ sinh thì , đường cầu chuyển dịch đến vị trí D ₃ có giá là P ₃ và lượng bán ra là Q ₃ .

Tuy nhiên, thực tiễn, khi giá cả hàng hóa tăng cao, mà cụ thể là giá khẩu trang tăng, sẽ kích thích các nhà sinh sản tăng ca, nhà du nhập cũng tìm nguồn cung cấp nhập cảng thêm hàng hóa, nhiều nhà cung cấp mới nhảy vào thị trường... điều này dẫn đến đường cung chuyển dịch đến vị trí S ₂ . Lúc này lượng khẩu trang cung cấp trên thị trường là Q ₄ với giá là P ₄ giúp kéo thấp giá của hàng hóa cũng như gia tăng lợi ích cho toàn từng lớp. Đấy chính là quy luật điều tiết của thị trường tự do.

Song, trong thời gian ngắn, nguồn cung khẩu trang chưa đáp ứng kịp về nhu cầu tăng đột biến (lượng thiếu hụt chính là Q ₃ – Q ₁ ), nên một số nhà đầu cơ và gian thương đã tăng giá vô tội và mặt hàng này. Những người này căn theo lượng khẩu trang có sẵn mà bán với giá tại điểm F là P ₅ cao hơn rất nhiều lần giá P ₁ , thậm chí còn đẩy giá cao một cách vô tội vạ.

Xét về góc cạnh đạo đức, rõ ràng những người kinh dinh thu lợi mà không màng đến những khó khăn thống khổ của người khác rất cần được lên án. Bên cạnh đó, khi không có dịch bệnh thì khẩu trang là hàng hóa thường nhật. Nhưng khi dịch cúm do virus Corona phát tán thì khẩu trang trở thành hàng hóa cần yếu, nó ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe và tính mệnh người dân. Điều này chính là cơ sở để Nhà nước can thiệp vào thị trường.

Chính phủ đã phản ứng rất nhanh, mạnh và quyết liệt bằng các mệnh lệnh hành chính như là rút giấy phép kinh doanh, cho lực lượng quản lý thị trường tăng cường rà giám sát... bảo đảm giá khẩu trang không được tăng. Tuy nhiên, giá bán nà hợp lý? P ₁ hay P ₂ ? Điều này làm cho nhiều cơ sở kinh dinh chịu giám sát liên tiếp dẫn đến những phản ứng tiêu cực là . Nếu số lượng người phản ứng bị động là đủ lớn, lượng hàng vốn khan hiếm sẽ bị thiếu hụt thêm, cho nên giá bán của thị trường chợ đen có thể đấu bị đẩy lên cao, những người nghèo cho nên có thể không có thời cơ trang bị đầy đủ khẩu trang để phòng dịch bệnh. Điều đó lại gây tác dụng ngược đối với đích ban đầu của chính sách.

cho nên, để phát huy tính hăng hái của chính sách này, ngoài các dụng cụ hành chính, quốc gia cần tiến hành can thiệp bằng các phương tiện thị trường bổ sung khác:

Chính sách giá: Xác định xác thực giá bán thực tế của khẩu trang tại thời khắc ngày nay, từ đó làm căn cứ xác định đâu là giá bán hợp lý.

Gia tăng nguồn cung khẩu trang bằng các chính sách: Hạn chế xuất khẩu khẩu trang, ưu tiên phục vụ các nhu cầu trong nước. tương trợ các doanh nghiệp, các nhà nhập khẩu tăng sản lượng, Hỗ trợ các cơ sở sản xuất gia tăng sản lượng.

Điều tiết nhu cầu thông qua tuyên truyền: để các gia đình không mua khẩu trang dự trữ với số lượng lớn, không để thiếu cục bộ.

Việc điều hành một nền kinh tế thị trường cần theo các quy luật thị trường, cũng như dùng các công cụ thị trường để điều tiết.

Quan điểm của bạn về việc điều chỉnh giá khẩu trang thế nào? san sẻ bài viết cho trang quan điểm .

Vũ Ngọc Bảo